ALOESY – DAWNE ROŚLINY LECZNICZE
ICH DZIAŁANIE I ZASTOSOWANIE
WE WSPÓŁCZESNEJ MEDYCYNIE I KOSMETYCE
|
dr Jerzy Jambor
Polski Komitet Zielarski
|
 Aloes jest rośliną, która wzbudza coraz większe zainteresowanie. Badania, które prowadzono w ostatnich latach, powalają widzieć tę roślinę w zupełnie innym świetle w stosunku do tego co podają starsze podręczniki zielarstwa i ziołolecznictwa. Aloes, a właściwie aloesy, gdyż w farmacji mamy do czynienia z kilkoma gatunkami, to rośliny zawierające substancje wtórne o wyraźnej aktywności farmakologicznej. Aloesy to rośliny lecznicze o wielokierunkowym zastosowaniu.
Z liści aloesu otrzymuje się dwa farmaceutyczne produkty o całkiem odmiennym składzie i zastosowaniu. Z soku aloesowego pozyskiwanego z komórek perycyklicznych, po wysuszeniu otrzymuje się alonę, natomiast z żelu aloesowego z komórek parenchymatycznych otrzymuje się najczęściej wodny ekstrakt. Alona jest surowcem, który posiada monografię w wielu farmakopeach, a jej głównym składnikiem są glikozydy antranoidowe o silnych właściwościach przeczyszczających. Żel aloesowy z komórek miękiszowych wewnętrznej części liścia to środek, który usprawnia funkcje układu immunologicznego. Jest to substancja o bardzo złożonym składzie chemicznym. Posiada duże znaczenie w dermatologii i kosmetyce.
Rodzaj aloes (Aloe) obejmuje bardzo dużą liczbę gatunków. Jeżeli sięgniemy po literaturą botaniczną z ostatnich lat to zauważymy, że każda z publikacji podaje inną liczbę gatunków: 180, 275, 360, a nawet 600, co uważam za mało prawdopodobne. Jestem zdania, że liczba gatunków rodzaju aloes (Aloe) mieści się między 330 a 360. Najczęściej wymienianymi w literaturze gatunkami są: aloes zwyczajny (Aloe barbadiensis, Aloe vera), aloes kolczasty (Aloe ferox) oraz aloes drzewiasty (Aloe arborescens). Czasami wymienia się też aloes kłosowaty (Aloe spicata) oraz aloes afrykański (Aloe africana), są to dwa gatunki bardzo podobne do aloesu kolczastego. Wymienione aloesy to typowe rośliny lecznicze, opisywane przez większość podręczników farmakognozji, czy też fititerapii.
W starszych publikacjach możemy znaleźć informacje, że aloesy należą do rodziny liliowatych (Liliaceae), która z kolei należy do rzędu liliowców. Najnowsza literatura botaniczna zalicza aloesy nie do rodziny liliowatych, lecz do nowo utworzonej rodziny złotogłowowatych (Asphodelaceae), która wraz z takimi rodzinami jak np.: konwaliowate, szparagowate, agawowate, czosnkowate, należy do rzędu szparagowców (Asparagales). Nowa rodzina, do której w ostatnich latach zaliczono rodzaj aloes (Aloe), dzieli się na dwie podrodziny, na podrodzinę Asphodelioideae i podrodzinę Aloideae. Do pierwszej podrodziny należą takie rodzaje jak złotnica i złotogłów. Do drugiej podrodziny, do podrodziny Aloideae, obok rodzaju aloes, należą też sukulenty z rodzaju haworcja i gasteria. Wyróżnikami rodziny złotogłowowatych są: występowanie antrachinonów i ich akumulacja w aloinowych komórkach wiązek naczyniowych liści oraz brak saponin sterydowych. Do rodziny złotogłowowatych należy 18 rodzajów liczących około 800 gatunków.
Dla nas w Polsce najważniejszy jest aloes drzewiasty (Aloe arborescens), gdyż najważniejsze na polskim rynku farmaceutycznym preparaty aloesowe produkowane są właśnie z ekstraktu wodnego otrzymanego z tego gatunku. Jest to drzewiasty kserofit, osiągający w stanie naturalnym wysokość do 5 m. Uprawiany w doniczkach dorasta tylko do 1 m, natomiast na plantacjach szklarniowych osiąga wysokość 2,5 m. Bylina ta pochodzi z południowej Afryki, gdzie rośnie na skalistych stanowiskach, w rejonach górzystych do wysokości nawet 2000 m. Aloes drzewiasty uprawiany jest w wielu częściach Afryki, w krajach śródziemnomorskich, w Ameryce Północnej, na Zakaukaziu, a także w Polsce na plantacjach szklarniowych.
Skład chemiczny aloesu drzewiastego jest bardzo zróżnicowany. Występują w nim pochodne antracenu, polisacharydy, różne substancje białkowe, pochodne alfa-pironu i chromonu oraz liczne związki mineralne. Najlepiej i najwcześniej poznanymi związkami chemicznymi, charakterystycznymi dla wszystkich aloesów są antranoidy, pochodne antracenu. W zespole tych związków wyodrębnionych z aloesu drzewiastego dominują: aloina A i B. Związki te zostały po raz pierwszy wyizolowane w roku 1851, czyli znane są od dawna. Antranoidy występują tylko w nadziemnych częściach rośliny, a ich zawartość zależna jest od okresu wegetacji. Najwięcej jest ich krótko przez kwitnieniem, a najmniej w czasie pełnego kwitnienia.
Antranoidy są od dawna znane jako środki przeczyszczające. Należą nawet do najczęściej stosowanych roślinnych środków leczniczych. Jednym z najważniejszych surowców antranoidowych jest alona – wysuszony sok otrzymany z kilku gatunków aloesu. Zwykle z aloesu zwyczajnego i kolczastego. Jednak w przypadku aloesu drzewiastego, antranoidy nie są w centrum zainteresowania. Ważniejsze są inne związki, szczególnie polisacharydy i glikoproteiny.
W zespole polisacharydów występujących w aloesie drzewiastym dominują śluzy, hydrolizujące do mannozy, arabinozy, glukozy i galaktozy. Jednak z farmakologicznego punktu widzenia to nie śluzy są najważniejsze, tylko polisacharydy nieśluzowe. Są to: acemannan, betamannan, glukomannan, arabinogalaktan, aloeryd i inne. Jak wynika z tych nazw ich głównym monosacharydem jest mannoza.
Występujące w aloesie drzewiastym substancje białkowe, to glikoproteiny, polipeptydy i enzymy. Za najważniejsze uważa się glikoproteiny. Są to aktywne biologicznie połączenia cukrowo-białkowe. Wyizolowane ze świeżych liści aloesu drzewiastego lektyny wykazują wyraźną aktywność immunotropową, indukują mitogenezę limfocytów.
Bardzo charakterystycznym dla aloesu drzewiastego związkiem wtórnym jest aloenina. Glikozyd fenylowy, pochodna alfa-pironu. Poza aloesem drzewiastym, aloenina występuje jeszcze w dwóch bardzo rzadkich gatunkach aloesu, mianowicie w Aloe eru i Aloe saponaria. Związek ten nie występuje w innych gatunkach stosowanych również w lecznictwie. Dlatego też obecność w wyciągach aloeniny jest dowodem na to, że wyciąg otrzymany został z aloesu drzewiastego.
Współczesne badania farmakologiczne wykazały, że otrzymane z liści aloesu drzewiastego ekstrakty działają przeciwzapalnie, przeciwwrzodowo, hamują wydzielanie soku żołądkowego, ponadto charakteryzują się też określoną aktywnością przeciwdrobnoustrojową oraz antyoksydacyjną. Jak widzimy istnieje wiele nowych obszarów w lecznictwie, w których w przyszłości mogą być zastosowane preparaty aloesowe.
|
|
ALOES
|
dr Jerzy Jambor
Polski Komitet Zielarski
|
|
Zimny poranek, zimna noc, a w ciągu dnia ciepło, i jak tu nie zachorować? No właśnie.
Okres późnego lata i wczesnej jesieni, to czas sprzyjający tzw. chorobom z przeziębienia. W większości przypadków to są schorzenia, które wynikają z osłabionej odporności. A skąd ta osłabiona odporność? Z tego, że łykamy zbyt dużo leków, przyjmujemy zbyt dużo antybiotyków, a wiadomo, że w wyniku nadużywania antybiotyków następuje obniżenie odporności. Poza tym za bardzo wygrzewamy się na słońcu…
Czy słońce osłabia nas?
Nie osłabia nas, kiedy opalamy się z umiarem.
Czym wzmocnić odporność organizmu?
Jeżeli chodzi o świat roślin, to aloes jest jedną z najwartościowszych roślin wzmagających siły odpornościowe organizmu. Jest to roślina o bardzo silnych właściwościach imunostymulacyjnych. W ostatnich latach w wielu krajach na świecie były prowadzone badania, które w sposób jednoznaczny potwierdziły te właściwości aloesu. Z tym, że aloesy są różne. Mamy ich ponad trzysta sześćdziesiąt gatunków. Aloes drzewiasty w Polsce jest tą podstawową rośliną stosowaną w celu wzmocnienia układu immunologicznego.
Jest jeszcze druga roślina, która rośnie w Europie, rośnie także na plantacjach w Polsce, jeżówka purpurowa. Uważamy, że jest to roślina typu ostroga, która jest szczególnego rodzaju bodźcem dla organizmu…
Że ten się spina…
Tak, spina się i jest w stanie przezwyciężyć infekcje wirusowe, czy bakteryjne.
No tak, plantacji jeżówki purpurowej sobie nie założę, nawet w doniczce jej nie posadzę…
Ale w ogródku można. Ja sam mam przy domu mikroplantację jeżówki purpurowej.
A ja mam mnóstwo przepisów na zdrowie i aloes w doniczce na oknie.
|
|
